Saklı Pay ve Tenkis Davaları

1. Saklı Pay Nedir?

   
   

Türk Medeni Kanunu ile yasal mirasçıların bazıları, mirasbırakanın tasarruflarına karşı özel olarak korunmuştur. Bu mirasçıların, mirasbırakanın üzerinde tasarruf edemeyeceği özel bir miras payları vardır.

Saklı pay, mirasçıların kanun tarafından korunan miras payı anlamına gelir. Mirasbırakan kişi saklı pay üzerinde tasarruf edemez. Mirasbırakan, kanunda sayılan mirasçılarla sınırlı olmak üzere Mirasçı olarak altsoyu, ana ve babası veya eşi bulunan miras bırakan, mirasının saklı paylar dışında kalan kısmında ölüme bağlı tasarrufta bulunabilir.

Saklı Pay ve Tenkis Davaları

2. Saklı Pay Oranları

Eğer mirasbırakanın mirasçıları arasında, altsoyu yani çocukları ve torunları, ana babası veya eşi yoksa bu halde Türk Medeni Kanunun 505. maddesine göre, mirasın tamamında tasarruf edebilecektir. 506. maddede ise saklı pay oranları düzenlenmiştir.

Türk Medeni Kanunu Madde 506

"Saklı pay aşağıdaki oranlardan ibarettir:

1. Altsoy için yasal miras payının yarısı,

2. Ana ve babadan her biri için yasal miras payının dörtte biri,

4. Sağ kalan eş için, altsoy veya ana ve baba zümresiyle birlikte mirasçı olması hâlinde yasal miras payının tamamı, diğer hâllerde yasal miras payının dörtte üçü."

Altsoy

TMK madde 506 uyarınca, altsoy için saklı pay oranı, yasal miras payının yarısıdır. Miras bırakanın tek mirasçısı altsoyu ise, terekenin tamamı ona ait olduğu için, saklı payların toplamı terekenin ½‘sidir. Terekenin geri kalan ½‘si de miras bırakanın serbestçe tasarruf edebileceği kısmı oluşturur.

Anne Baba

Saklı pay, ana ve babadan her biri için yasal miras payının dörtte biridir. Mirasbırakanın geride bıraktığı mirasçıları anne ve babası ise, terekenin tümü onlara ait olacağı için, saklı paylar toplamı terekenin ¼‘idir.

Sağ Kalan Eş

Mirasbırakan, geride mirasçı olarak yalnızca sağ kalan eşini bırakmışsa, üzerinde serbestçe tasarruf edebileceği kısım terekesinin ¼‘üdür.

Sağ kalan eş için saklı pay, altsoy veya ana ve baba zümresiyle birlikte mirasçı olması hâlinde yasal miras payının tamamı, diğer hâllerde yasal miras payının dörtte üçüdür.

Kardeşler

04.05.2007'de yapılan kanun değişikliği ile mirasbırakanın kardeşleri saklı paylı mirasçılardan çıkartılmıştır. Artık kardeşlerin saklı payları bulunmadığından mirasbırakan, kardeşlerin mirasçı olması halinde, miras üzerinde tasarruf edebilecektir.

3. Saklı Pay Nasıl Korunur? Tenkis Davası

   
   

Kanunda belirtilen saklı payları ihlal edilen mirasçılar, açacakları tenkis davası ile tasarrufun iptalini talep edebilirler. Bu dava türü Medeni Kanunun 560. maddesi ile düzenlenmiştir.

Saklı paylı mirasçılar, mirasbırakanın tasarruf edebileceği kısmı aşan tasarruflarının tenkisini dava edebilirler.

4. Tenkis Davalarında Dava Açma Süresi Nedir?

Tenkis davası açma hakkı mirasçıların saklı paylarının zedelendiğini öğrendikleri tarihten başlayarak bir yıldır. Medeni Kanunun 571. maddesinde bu hususta hak düşürücü süreler öngörülmüştür. Her hâlde vasiyetnamelerde açılma tarihinin, diğer tasarruflarda mirasın açılması tarihinin üzerinden on yıl geçmekle düşer.

5. Tenkis Davalarında Tereke Nasıl Hesaplanır?

Mirasbırakanın ölüm tarihindeki tüm malvarlığı yani terekesi üzerinden hesaplanacaktır. Tenkis davası açılması halinde, mahkemece net tereke hesabı yapılacak ve tespit edilen üzerinden saklı payın ihlal edilip edilmediği tespit edilecektir.

Yargıtay 7. Hukuk Dairesi 2024/4444 Esas  , 2025/157 Karar, 09.01.2025 Tarih

"Tenkis davası, miras bırakanın saklı payları zedeleyen ölüme bağlı veya sağlar arası kazandırmaların (bağış) yasal sınıra çekilmesini amaçlayan, öncesine etkili, yenilik doğurucu davalardandır. Tenkis davasının dinlenebilmesi için öncelikli koşul; mirasbırakanın ölüme bağlı veya sağlar arası bir kazandırma işlemi ile saklı pay sahiplerinin haklarını zedelemiş olmasıdır. Saklı payların zedelendiğinden söz edilmesi ise kazandırma konusu tereke ile kazandırma dışı terekenin tümüyle bilinmesiyle mümkündür. Tereke, mirasbırakanın ölüm tarihinde bırakmış olduğu malvarlığı kıymetleri ile iadeye ve tenkise tâbi olarak yaptığı kazandırmalardır. Bunlar terekenin aktifini oluşturur. Mirasbırakanın borçları, bakmakla yükümlü olduğu kişilerin 743 sayılı Kanun uygulanacaksa bir aylık, 4721 sayılı Kanun uygulanacaksa üç aylık nafakası, terekenin defterinin tutulması, mühürlenmesi, cenaze masrafları gibi giderler de pasifidir. Aktiften belirtilen borçların indirilmesi net terekeyi oluşturur. Tereke bu şekilde tesbit edildikten sonra mirasın açıldığı tarihteki fiyatlara göre değerlendirilmesi yapılarak parasal olarak miktarının tespiti gerekir (TMK m.564). Mirasbırakanın TMK'nın 506. maddesinde belirlenen saklı paya tecavüz edip etmediği bulunan bu rakam üzerinden hesaplanır. Tasarruf oranı aşılmış ise tasarrufun niteliğine göre icap ederse kazandırma işleminde, saklı payları zedeleme kastının bulunup bulunmadığı objektif ve sübjektif unsurlar dikkate alınarak belirlenmelidir. Zira tasarruf oranını aşan her kazandırmada saklı payları zedeleme kastının varlığından söz edilemez."

6. Tenkis Davası Hangi Mahkemede Açılır?

   
   

Tenkis davalarında görevli mahkemeler Asliye Hukuk Mahkemeleridir. Yetkili mahkeme ise miras bırakanın son yerleşim yeri mahkemeleridir.