Ölüme Bağlı Tasarruflar Vasiyetname ve Miras Sözleşmesi

Bir kişi, sahip olduğu varlıklar hakkında sağ iken yasal sınırlar çerçevesinde kendi vefatından sonra hüküm doğurmak üzere karar verebilir. Bir mirasbırakanın, kendi vefatından sonra açılacak terekesi hakkında sağ iken tasarrufta bulunabilmesi hukuken mümkündür.

TMK Madde 514- Mirasbırakan, tasarruf özgürlüğünün sınırları içinde, malvarlığının tamamında veya bir kısmında vasiyetname ya da miras sözleşmesiyle tasarrufta bulunabilir.

Mirasbırakanın üzerinde tasarruf etmediği kısım yasal mirasçılarına kalır.

4271 Sayılı Türk Medeni Kanunu, Ölüme bağlı tasarruflar ile ilgili ayrıntılı düzenlenmiş olup dikkat edilmesi gereken maddeler içermektedir.

Ölüme Bağlı Tasarrufların Şekilleri

Türk Medeni Kanunu ile ölüme bağlı tasarruflara ilişkin vasiyetname ve miras sözleşmesi olmak üzere genel anlamda iki ayrı şekil düzenlemiştir.

TMK Madde 531- Vasiyet, resmî şekilde veya mirasbırakanın el yazısı ile ya da sözlü olarak yapılabilir.

TMK Madde 545- Miras sözleşmesinin geçerli olması için resmî vasiyetname şeklinde düzenlenmesi gerekir.

Sözleşmenin tarafları, arzularını resmî memura aynı zamanda bildirirler ve düzenlenen sözleşmeyi memurun ve iki tanığın önünde imzalarlar.

Türk Medeni Kanunu 531 ile 549. Maddeleri arasında vasiyetname ve miras sözleşmesinin detaylı şekil şartları düzenlenmiştir.

Ölüme Bağlı Tasarruf Ehliyeti

Ölüme bağlı tasarrufta bulunabilmek için mirasbırakanın tasarruf ehliyetinin varlığının yanı sıra irade sakatlığının da yokluğunun gerektiğini söyleyebiliriz.

TMK Madde 502- Vasiyet yapabilmek için ayırt etme gücüne sahip ve onbeş yaşını doldurmuş olmak gerekir.

TMK Madde 503- Miras sözleşmesi yapabilmek için ayırt etme gücüne sahip ve ergin olmak, kısıtlı bulunmamak gerekir.

TMK Madde 504- Mirasbırakanın yanılma, aldatma, korkutma veya zorlama etkisi altında yaptığı ölüme bağlı tasarruf geçersizdir. Ancak, mirasbırakan yanıldığını veya aldatıldığını öğrendiği ya da korkutma veya zorlamanın etkisinden kurtulduğu günden başlayarak bir yıl içinde tasarruftan dönmediği takdirde tasarruf geçerli sayılır.

Ölüme bağlı tasarrufta kişinin veya şeyin belirtilmesinde açık yanılma hâlinde mirasbırakanın gerçek arzusu kesin olarak tespit edilebilirse, tasarruf bu arzuya göre düzeltilir.

Ölüme Bağlı Tasarruf Özgürlüğü

Ölüme bağlı tasarruf edilebilir kısım ve sınırlar Türk Medeni Kanunu ile detaylı şekilde düzenlenmiştir.

TMK Madde 505- (Değişik birinci fıkra: 4/5/2007-5650/1 md.) Mirasçı olarak altsoyu, ana ve babası veya eşi bulunan miras bırakan, mirasının saklı paylar dışında kalan kısmında ölüme bağlı tasarrufta bulunabilir.

Bu mirasçılardan hiç biri yoksa, mirasbırakan mirasının tamamında tasarruf edebilir.

TMK Madde 506- Saklı pay aşağıdaki oranlardan ibarettir:

1. Altsoy için yasal miras payının yarısı,

2. Ana ve babadan her biri için yasal miras payının dörtte biri,

3. (Mülga: 4/5/2007-5650/2 md.)

4. Sağ kalan eş için, altsoy veya ana ve baba zümresiyle birlikte mirasçı olması hâlinde yasal miras payının tamamı, diğer hâllerde yasal miras payının dörtte üçü.

Türk Medeni Kanunu Madde 505 ile mirasbırakanın, saklı paylar dışında kalan kısımda ölüme bağlı tasarrufta bulunabileceğini düzenlenmişse de devamında saklı paylı mirasçıları mirasçılıktan çıkarmaya ilişkin TMK Madde 510 ile aslında mirasbırakanın TMK Madde 510'da düzenlenen istisnai hallerden biri hasıl olduğunda saklı paylar dahilinde de ölüme bağlı tasarrufta bulunma özgürlüğünün var olduğunu görüyoruz. Mirasçılıktan çıkarmaya ilişkin daha detaylı bilgi için ilgili yazımızı okuyabilirsiniz.

Ölüme Bağlı Tasarrufların Çeşitleri

4271 Sayılı Türk Medeni Kanunu mirasbırakana genel olarak tasarruf özgürlüğü sınırları içinde kalmak şartıyla malvarlığının tamamında veya bir kısmında ölüme bağlı tasarrufta bulunma hakkı tanımıştır. Mirasbırakanın üzerinde tasarruf etmediği kısmın yasal mirasçılarına kalacağı da kanunen düzenlenmiştir.

Mirasbırakan mirasçı atama, yedek mirasçı atama, artmirasçı atama, belirli bir mal bırakma, olumlu yada olumsuz miras sözleşmeleri ve vakıf kurma gibi çeşitli konularda ölüme bağlı tasarrufta bulunabilir.

Saklı paylı mirasçıların paylarının dışında kalan kısımlara yönelik ölüme bağlı tasarrufta bulunma hakkı olduğu unutulmamalıdır. Mirasbırakan ölüme bağlı tasarrufta bulunurken saklı paylı mirasçılarının haklarını ihlal etmeyecek şekilde hareket etmelidir.

VASİYETNAME

Ayırt etme gücünü haiz ve on beş yaşını doldurmuş her mirasbırakan, vasiyetname ile ölüme bağlı tasarrufta bulunabilir.

TMK Madde 502- Vasiyet yapabilmek için ayırt etme gücüne sahip ve onbeş yaşını doldurmuş olmak gerekir.

TMK Madde 531- Vasiyet, resmî şekilde veya mirasbırakanın el yazısı ile ya da sözlü olarak yapılabilir.

Kanun lafzından anlaşıldığı üzere sadece yazılı değil sözlü vasiyet yapma hakkı da bulunmaktadır. Ancak sözlü vasiyetname, yazılı vasiyet yapılmasına engel istisnai bazı hallerin varlığı halinde mümkün kılınmıştır. Sözlü vasiyetnamenin, yazılı vasiyet yapma olanağı doğduğu andan itibaren 1 ay geçtiğinde hükümden düşeceği de yine kanunen düzenlenmiştir.

Yazılı vasiyet yapma hususunda ise el yazılı ve resmi olmak üzere iki şekil bulunmaktadır.

Her ne kadar el yazılı vasiyetname ve sözlü vasiyetname kanunen mümkün olsa da sonradan yaşanabilecek ihtilaflı durumlar açısından resmi vasiyetname ispat açısından daha faydalı olacaktır.

Resmi Vasiyetname

TMK Madde 532- Resmî vasiyetname, iki tanığın katılmasıyla resmî memur tarafından düzenlenir.

Resmî memur, sulh hâkimi, noter veya kanunla kendisine bu yetki verilmiş diğer bir görevli olabilir.

TMK Madde 533- Mirasbırakan, arzularını resmî memura bildirir. Bunun üzerine memur, vasiyetnameyi yazar veya yazdırır ve okuması için mirasbırakana verir.

Vasiyetname, mirasbırakan tarafından okunup imzalanır.

Memur, vasiyetnameyi tarih koyarak imzalar.

TMK Madde 534- Vasiyetnameye tarih ve imza konulduktan hemen sonra mirasbırakan, vasiyetnameyi okuduğunu, bunun son arzularını içerdiğini memurun huzurunda iki tanığa beyan eder.

Tanıklar, bu beyanın kendi önlerinde yapıldığını ve mirasbırakanı tasarrufa ehil gördüklerini vasiyetnameye yazarak veya yazdırarak altını imzalarlar.

Vasiyetname içeriğinin tanıklara bildirilmesi zorunlu değildir.

TMK Madde 537- Resmî vasiyetnameyi düzenleyen memur, vasiyetnamenin aslını saklamakla yükümlüdür.

Resmi vasiyetnamenin düzenlenmesine ilişkin maddeler ışığında kısaca; mirasbırakanın vasiyetini resmi memura bildirmesiyle resmi memur tarafından resmi vasiyetname düzenlenir, düzenlenen vasiyetname mirasbırakana okutulup imzalatılır, resmi memur tarihle birlikte imzalar, mirasbırakan vasiyetnameyi okuduğunu ve kendi arzularının yer aldığını huzurdaki tanıklara beyan eder, tanıkların da mirasbırakanın huzurdaki ehil halini yazıp imzalaması ile işlem tamamlanır diyebiliriz.

Resmi vasiyetname hukuki yönden çok yönlü detaylar barındıran bir tek taraflı işlemdir. Genel şekil şartlarının yanı sıra içerik açısından da kanunun çizdiği sınırları ihlal etmeden tasarrufta bulunulması gerektiğinden titizlikle incelenerek hazırlanmalıdır. Hukuken sürecin doğru yönetilebilmesi ve de sonradan yaşanabilecek sorunların öngörülebilirliği açısından avukata danışılmasını tavsiye ederiz.

MİRAS SÖZLEŞMESİ

Kısıtlılığı bulunmayan, ayırt etme gücünü haiz her ergin mirasbırakan, miras sözleşmesi ile ölüme bağlı tasarrufta bulunabilir.

TMK Madde 503- Miras sözleşmesi yapabilmek için ayırt etme gücüne sahip ve ergin olmak, kısıtlı bulunmamak gerekir.

TMK Madde 545- Miras sözleşmesinin geçerli olması için resmî vasiyetname şeklinde düzenlenmesi gerekir.

Sözleşmenin tarafları, arzularını resmî memura aynı zamanda bildirirler ve düzenlenen sözleşmeyi memurun ve iki tanığın önünde imzalarlar.

Vasiyetname için el yazılı, resmi ve sözlü olmak üzere olanak tanıyan Türk Medeni Kanunu miras sözleşmesi için sadece resmi şekle olanak tanımıştır. Resmi vasiyetnamenin düzenlenmesine ilişkin şekil şartları ilgili maddelerde detaylı yer almaktadır, aynı şartların miras sözleşmesi için de geçerli olduğu kanunen düzenlenmiştir.

Türk Medeni Kanunu, miras sözleşmelerini olumlu miras sözleşmeleri ve mirastan feragat sözleşmeleri olmak üzere iki ayrı başlığa ayırmıştır.

Olumlu Miras Sözleşmesi

TMK Madde 527- Mirasbırakan, miras sözleşmesiyle mirasını veya belirli malını sözleşme yaptığı kimseye ya da üçüncü bir kişiye bırakma yükümlülüğü altına girebilir.

Mirasbırakan, malvarlığında eskisi gibi serbestçe tasarruf edebilir; ancak, miras sözleşmesindeki yükümlülüğü ile bağdaşmayan ölüme bağlı tasarruflarına veya bağışlamalarına itiraz edilebilir.

Mirastan Feragat Sözleşmesi

TMK Madde 528- Mirasbırakan, bir mirasçısı ile karşılıksız veya bir karşılık sağlanarak mirastan feragat sözleşmesi yapabilir.

Feragat eden, mirasçılık sıfatını kaybeder.

Bir karşılık sağlanarak mirastan feragat, sözleşmede aksi öngörülmedikçe feragat edenin altsoyu için de sonuç doğurur.

Genel bilgi mahiyetinde kısaca değindiğimiz ölüme bağlı tasarruf şekilleri vasiyetname ve miras sözleşmesi çok yönlü detaylar barındıran hukuki işlemlerdir ve hukuki açıdan doğabilecek ihtilafların önüne geçilebilmesi adına titizlikle bir avukat ile sürecin yönetilmesini tavsiye ederiz.

Sıkça Sorulan Sorular

Saklı paylı mirasçılarımın bilgisi olmadan resmi vasiyetname hazırlayabilir miyim?

Evet. Resmi vasiyetname, tek taraflı bir hukuki işlemdir. Mirasbırakan olarak, saklı paylı mirasçıların haklarını ihlal etmediğiniz yasal sınırlar ve şartlar dahilinde resmi vasiyetnamenizi imzalayabilirsiniz.

Aile dışından birine mirasımdan pay bırakabilir miyim?

Evet. Saklı paylı mirasçılarınızın paylarının dışında kalan kısımla ilgili aile dışından birini mirasçı kılmanız hukuken mümkündür.

Tüm malvarlığımı tek bir kişiye miras olarak bırakabilir miyim?

Eğer saklı paylı mirasçınız yok ise mirasbırakan olarak mirasınızın tamamında tasarrufta bulunmanız mümkündür.

Ancak saklı paylı mirasçılarınız var ise mirasbırakan olarak mirasınızın tamamında değil saklı paylı mirasçılarınızın paylarının dışında kalan kısımda tasarrufta bulunabilirsiniz.

Noterde düzenlediğim resmi vasiyetnameden vazgeçebilir miyim?

Evet. Vasiyetnameden dönmek kanunen mümkündür.

Resmi vasiyetnamemde sonradan değişiklik yapabilir miyim?

Evet. Resmi vasiyetnamedeki arzularınızda değişiklik olursa yeni bir vasiyetname ile öncekini geçersiz kılabilirsiniz. Vasiyetnamenin tamamından ya da bir kısmından dönebilirsiniz.

Resmi vasiyetname düzenlenirken kimler tanık olamaz?

Fiil ehliyeti bulunmayanlar, bir ceza mahkemesi kararıyla kamu hizmetinden yasaklılar, okur yazar olmayanlar, mirasbırakanın eşi, üstsoy ve altsoy kan hısımları, kardeşleri ve bu kişilerin eşleri, resmî vasiyetnamenin düzenlenmesine tanık olarak katılamazlar.