Ayıplı Mal İhbar Süresi ve Ticari İşlerde Bildirim Zorunluluğu

Ticari işlerde satın alınan malın ayıplı çıkması halinde, alıcının bu duruma karşı hukuki haklarını kullanabilmesi mevzuat ile belirli şartlara bağlanmıştır. Ayıp ihbarının kanuna uygun şekilde süresinde yapılmaması, alıcının ayıptan doğan haklarını kaybetmesine neden olur.

Özellikle tacirler arasında yapılan satışlarda ayıplı mal ihbarı özel düzenlemeler içermektedir. Bu yazımızda, 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu ve 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu ışığında ticari satışlarda ayıp ihbarının hukuki çerçevesini ele alıyoruz.

6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu

Madde 23/1-c "Malın ayıplı olduğu teslim sırasında açıkça belli ise alıcı iki gün içinde durumu satıcıya ihbar etmelidir. Açıkça belli değilse alıcı malı teslim aldıktan sonra sekiz gün içinde incelemek veya incelettirmekle ve bu inceleme sonucunda malın ayıplı olduğu ortaya çıkarsa, haklarını korumak için durumu bu süre içinde satıcıya ihbarla yükümlüdür. Diğer durumlarda, Türk Borçlar Kanununun 223 üncü maddesinin ikinci fıkrası uygulanır."

6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu

Madde 223 "Alıcı, devraldığı satılanın durumunu işlerin olağan akışına göre imkân bulunur bulunmaz gözden geçirmek ve satılanda satıcının sorumluluğunu gerektiren bir ayıp görürse, bunu uygun bir süre içinde ona bildirmek zorundadır.

Alıcı gözden geçirmeyi ve bildirimde bulunmayı ihmal ederse, satılanı kabul etmiş sayılır. Ancak, satılanda olağan bir gözden geçirmeyle ortaya çıkarılamayacak bir ayıp bulunması hâlinde, bu hüküm uygulanmaz. Bu tür bir ayıbın bulunduğu sonradan anlaşılırsa, hemen satıcıya bildirilmelidir; bildirilmezse satılan bu ayıpla birlikte kabul edilmiş sayılır."

Kanun lafzından anlaşıldığı üzere; 3 ayrı kategoride ayıplı mal bildirim süresi düzenlenmiştir:

• Teslimat sırasında açıkça gözle görülebilen ayıp hali,

• Açıkça görülmese de teslimden sonra incelemek suretiyle ortaya çıkabilecek ayıp hali,

• Olağan inceleme ile fark edilemeyecek ancak zamanla ortaya çıkabilecek gizli ayıp hali.

Somut olayın özelliklerine göre değerlendirilmekle birlikte, ticari hayatın hızlı akışı göz önüne alındığında ayıp ihbar süreleri oldukça kısa tutulmuştur.

Alıcının malı teslim alır almaz gecikmeksizin kontrol etmesi ve ayıp varsa derhal satıcıya bildirmesi beklenir.

Kanuna uygun şekilde süresinde satıcıya ayıp ihbarında bulunmayan alıcı, ayıptan doğan haklarını kullanma imkanını kaybeder. Satın aldığı malın ayıplı olması durumunda alıcı, süresinde incelemeye alıp ayıplı mal bildiriminde bulunmaz ise artık satın aldığı malı ayıbıyla kabul etmiş sayılacaktır.

Bu durum, ticari satışlarda alıcının daha dikkatli ve özenli davranmasını zorunlu kılar.

Ticari satışlarda tarafların hukuki yükümlülüklerini titizlikle yerine getirmeleri, ileride doğabilecek uyuşmazlıkların önlenmesi açısından hayati önem taşır. Hak kaybına uğramamak adına kanunca düzenlenen ayıp bildirim sürelerini kaçırmadan satıcıya süresinde ayıp ihbarında bulunmak çok önemlidir.

Teslimat anında malda açıkça gözle görülür ayıp bulunması halinde tacir alıcı, 2 gün içerisinde satıcıya ayıp ihbarında bulunmalıdır.

Açıkça gözle görülür ayıp bulunmayan mal için tacir alıcının, teslimattan sonra 8 gün içinde malı olağan incelemeye alması ve varsa ayıbı satıcıya hemen bildirmesi gerekir.

TTK ile düzenlenen 2 ve 8 günlük ayıp bildirimin yanında TBK ile düzenlenen olağan inceleme ile belirlenemeyen ancak zamanla ortaya çıkan bir gizli ayıp hali doğarsa derhal satıcıya ayıplı mal ihbarında bulunulmalıdır.

Ayıplı mal durumunda tacirlerin ayıp ihbarında bulunmasında süreler açısından kanun detaylı düzenlenmiştir. Ayıplı mal ihbarının şekli yönünden ise detaylı bir düzenleme bulunmamakla ayıp ihbarının sözlü yapılmasına engel yok gibi görünse de sonradan doğabilecek hukuki uyuşmazlıklarda ve dava süreçlerinde ispat açısından kolaylık olması bakımından yazılı şekilde ayıplı mal ihbarında bulunulması faydalı olacaktır.

Kaldı ki ayıptan doğan seçimlik haklarını kullanmak isteyen bir tacir için TTK 18/3 "Tacirler arasında, diğer tarafı temerrüde düşürmeye, sözleşmeyi feshe, sözleşmeden dönmeye ilişkin ihbarlar veya ihtarlar noter aracılığıyla, taahhütlü mektupla, telgrafla veya güvenli elektronik imza kullanılarak kayıtlı elektronik posta sistemi ile yapılır." şeklinde düzenlenmiş olup tacirlerin ayıplı mal ihbarı yaparken bu yazılı şekillere uygun hareket etmesi sonradan doğabilecek uyuşmazlıklarda ispat açısından elini güçlendirecektir.

Sonuç olarak; Ticari işlerde ayıplı mal ihbarı, alıcının kanunen var olan haklarını kullanabilmesi adına hayati önem taşır. Bu hakların kaybı, alıcının ticari faaliyetlerinde ciddi zararlara yol açabilir. Bu nedenle tacir alıcının, mal teslimatında da teslimattan sonraki 8 gün içinde de malın incelemelerini titizlikle yapması ve ayıp varsa süresinde satıcıya yazılı şekilde bildirmesi mühimdir.